2022 7(2)

DECEMBER 2022

Perbandingan Kedudukan Haiwan Jallālah Menurut Pandangan Fuqaha Klasik dan Fatwa Semasa di Malaysia

Comparison of the Position of Jallālah Animals According to the Views of Classical Jurists and Current Fatwas in Malaysia

Kamarulzaman Mustappa, 
Postgraduate Student, Research Center for Sharia, Faculty of Islamic Studies, Universiti Kebangsaan Malaysia
Muhammad Nazir Alias, nazir@ukm.edu.my
Research Center for Sharia, Faculty of Islamic Studies, Universiti Kebangsaan Malaysia
Mohd Izhar Ariff Mohd Kashim, izhar@ukm.edu.my
Research Center for Sharia, Faculty of Islamic Studies, Universiti Kebangsaan Malaysia
Sahilah Abd. Mutalib, 
Department of Food Sciences, Faculty of Science & Technology, Universiti Kebangsaan Malaysia
Mohd Hafiz Safiai, hafizsafiai@ukm.edu.my
Research Center for Sharia, Faculty of Islamic Studies, Universiti Kebangsaan Malaysia
Received: October 02, 2022 | Revised: November 27, 2022 | Accepted: November 30, 2022 | Published: December 15, 2022​​​​​​

2022, Vol. 7(2), pp. 73-85.  |  PDF

Hukum haiwan jallālah pernah diangkat sebagai isu nasional suatu ketika apabila dibincangkan dalam Jawatankuasa Muzakarah Bagi Hal Ehwal Ugama Islam (MKI) Malaysia pada tahun 2006 dan 2021. Ini kerana ia melibatkan aspek pemakanan umat Islam di Malaysia yang menyentuh hukum halal dan haram. Jallālah ialah haiwan yang sering memakan najis dan benda-benda kotor termasuklah diberi makan oleh orang yang memeliharanya. Objektif kajian ini adalah utntuk mengenalpasti konsep perbahasan haiwan jallālah oleh para fuqaha empat mazhab untuk dibandingkan dengan keputusan hukum fatwa di Malaysia. Metodologi yang digunakan dalam kajian ini adalah kajian analisis kandungan dengan meneliti kitab-kitab fiqh yang muktabar serta laman sesawang yang berkaitan. Kajian ini mendapati terdapat pelbagai perbahasan dari segi konsep dan hukum haiwan jallālah dalam kalangan para fuqaha. Dari aspek fatwa pula, terdapat perbezaan hukum jallālah antara negeri-negeri berpandukan kriteria tertentu seperti yang ditetapkan oleh jawatankuasa fatwa negeri masing-masing. Hasil penelitian yang dilakukan menunjukkan terdapat perbezaan ketara dari aspek hukum antara pandangan fuqaha dan pengamalan fatwa di Malaysia. Artikel ini dapat menjadi suatu penjelasan kepada landasan hukum yang digunakan dalam penetapan sesuatu fatwa berkaitan hukum ikan jallalah.

KATA KUNCI
Konsep, haiwan jallālah, najis, fuqaha, fatwa.

Responses to the issue of jallālah animals can no longer be taken for granted since this issue began to arise and was hotly discussed in 2006. In Malaysia, the fatwa on jallālah animals has been raised as a national issue due to the public’s annoyance with the freshwater fish being marketed with full of doubts when the local newspaper reported most fish that are farmed are fed non-halal food such as pigs and carcasses. Jallālah is a farm animal that is fed faeces periodically to cause a foul smell on the animal’s body. The objective of this study is to analyze the debate about jallālah animals according to the classical jurists of the four schools of thought and compare that with the fatwa laws of Brunei Darussalam, Indonesia, Malaysia and Singapore which are member countries of MABIMS (Informal Annual Meeting of Ministers of Religion of Brunei Darussalam, Indonesia, Malaysia and Singapore). The research methodology used is through document analysis. Research was done on classic scientific writings and sources of MABIMS Member States’ fatwas related to the research topic. The results of the study found that there are similarities and differences between the jallālah animal debate by the jurists and the fatwa law decided by MABIMS Member States. The debate of jurists also differs in determining the law on jallālah animals which are makruh, harus, makruh and haram. This article can provide a general understanding of jallālah animals and can be a guide for animal breeders and consumers in evaluating the lawfulness of jallālah animals.

KEYWORDS
Concept, jallālah animals, aeces, classical jurists, fatwa.

Abū al-Maᶜālī, Burhān al-Dīn Mahmūd bin Ahmad bin ᶜAbd al-ᶜAzīz bin ᶜUmar bin Māzah al-Bukhārī al-Hanafī. 2004. Al-Muhīṭ Al-Burhānī Fī Āl-Fiqh Al-Nuᶜmānī. Bīrūt: Dār al-Kutub al-ᶜIlmiyyah.

Abū Dāwūd, Sulaymān bin al-Ashᶜath al-Azdī al-Sajistānī. 2009. Sunan Abī Dāwūd. Bīrūt: Dār al-Risālat al-ᶜĀlamiyyah.

Akta Pentadbiran Undang-Undang Islam 1993 (Wilayah-Wilayah Persekutuan), 2007

Amir Mamat. 2021. Ikan Keli Jijik. Harian Metro, 16 Februari

Ashriq Fahmy Ahmad. 2013. Proses Kuarantin Hilangkan Bau. Utusan Malaysia, 3 Jun 2013:

Betania, Kartika Muflih. 2018. Hewan Al-Jallalah Dan Hukum-Hukumnya: Studi Kasus Di Malaysia. Jurnal Ilmiah Pesantren 4(1): 507-514.

Al-Bukhārī, Abū ᶜAbd Allāh Muhammad bin Ismāᶜīl. 1993. Ṣaḥīh Al-Bukhārī. 1. Dimashq: Dār Ibn Kathīr.

Chang Pen-Heng, Kuo Shu-Ting, Chen Min-Hsiu, Tu Chien, Huang SH & Lau TM. 2008. Jaundice in Cultured Hybrid Catfish (Clarias Betrachus X Clarias Fuscusi). Journal of Veterinary and Clinical Science 1(2): 47-51.

Al-Dārquṭnī, Abū al-Hasan ᶜAlī bin Umar bin Ahmad bin Mahdī bin Masᶜūd bin al-Nuᶜmān bin Dinār al-Bahgdādī. 2004. Sunan Al-Dārquṭnī. Bīrūt: Muassasat al-Risālah.

Al-Dujailī, Siraj al-Dīn Abū ᶜAbd Allāh al-Husīn bin Yūsuf. 2004. Al-Wajīz Fī Al-Fiqh ᶜalā Madhhab Al-Imām Ahmad Bin Hanbal. al-Riyāḍh: Maktabat al-Rushd Nāshirūn.

Al-Ghazālī, Abū Hāmid Muhammad bin Muhammad al-Ghazālī al-Ṭūsī. 1996. Al-Wasīṭ Fī Al-Madhhab. al-Qāhirah: Dār al-Salām.

Al-Haṭṭāb al-Ruᶜainī, Shams al-Dīn Abū ᶜAbd Allāh Muhammad bin Muhammad bin ᶜAbd al-Rahman al-Ṭarablusī al-Maghribī. 1992. Mawāhib Al-Jalīl Fī Sharh Mukhtaṣar Al-Shīkh Khalīl. Mūrītaniyā: Dār al-Riḍwān

Ibn Abī ᶜUmar, ᶜAbd al-Rahman bin Muhammad bin Ahmad bin Qudāmah al-Maqdisī al-Hanbalī. t.th. Al-Sharh Al-Kabīr ᶜalā Matn Al-Muqniᶜ.

al-Qāhirah: Dār al-Kitāb al-ᶜArabī lil Nashr wa al-Tauziᶜ.

Ibn Abī ᶜUmar, ᶜAbd al-Rahman bin Muhammad bin Ahmad bin Qudāmah al-Maqdisī al-Hanbalī. t.th. Al-Sharh Al-Kabīr ᶜalā Matn Al-Muqniᶜ. al-Qāhirah: Dār al-Kitāb al-ᶜArabī lil Nashr wa al-Tauziᶜ.

Ibn Abī Zayd al-Qairawānī, Abū Muhammad ᶜAbd Allāh bin Abī Zayd ᶜAbd al-Rahman al-Nafazī al-Qairawānī al-Mālikī. 1999. Al-Nawādir Wa Al-Ziyādāt ᶜalā Mā Fī Al-Mudawwanah Min Ghairihā Min Al-Ummahāt. Bīrūt: Dār al-Gharb al-Islāmī.

Ibn ᶜĀbidīn, Muhammad Amīn bin ᶜUmar bin ᶜAbd al-ᶜAzīz ᶜĀbidīn al-Dimashq. 1966. Radd Al-Muḥtār ᶜalā Al-Dūr Al-Mukhtār. Bīrūt: Dār al-Fikr.

Ibn Mājah, Abū ᶜAbd Allāh Muhammad bin Yazīd al-Qazuwaynī. t.th. Sunan Ibn Mājah. Sūriyā: Dār Ihyā’ al-Kutub al-ᶜArabiyyah.

Ibn Manẓūr, Muhammad bin Mukram bin ᶜAlī Abū al-Faḍl Jamāl al-Dīn Ibn Manẓūr al-Anṣārī al-Ifrīqī. 1993. Lisān Al-ᶜarab. Bīrūt: Dār Ṣādir.

Ibn Mawdūd al-Mūṣilī, Abd Allāh bin Mahmūd bin Mawdūd al-Mūṣilī al-Hanafī. 1937. Al-Ikhtiyār Li Taᶜlīl Al-Mukhtār. al-Qāhirah: Maṭbaᶜat al-Ḥalabī.

Ibn Mufliḥ, Ibrāhīm bin Muhammad bin ᶜAbd Allāh bin Muhammad Ibn Mufliḥ Abū Ishāq Burhān al-Dīn. 1997. Al-Mubdiᶜ Fī Sharh Al-Muqniᶜ. Bīrūt: Dār al-Kutub al-ᶜIlmiyyah.

Ibn Qudāmah, Abū Muhammad Mawfiq al-Dīn ᶜAbd Allāh bin Ahmad bin Muhammad bin Qudamāh al-Jamāᶜīlī al-Maqdisī. 2007. ᶜUmdah Al-Ḥāzim Fī Al-Zawāid ᶜalā Mukhtaṣar Abī Al-Qāsim. Qaṭr: Wizārat al-Awqāf wa al-Shu’ūn al-Islāmiyyah.

Ibn Qudāmah, Abū Muhammad Mawfiq al-Dīn ᶜAbd Allāh bin Ahmad bin Muhammad bin Qudāmah al-Jamāᶜīlī al-Maqdisī. 1994. Al-Kāfī Fī Fiqh Al-Imām Ahmad. Bīrūt: Dār al-Kutub al-ᶜIlmiyyah.

Ibn Qudāmah, Mawfiq al-Dīn Abū Muhammad ᶜAbd Allāh bin Ahmad bin Muhammad bin Qudāmah al-Maqdisī al-Jamāᶜīlī al-Dimashqī al-Ṣālihī al-Hanbalī. 1997. Al-Mughnī Li Ibn Qudāmah. al-Riyāḍh: Dār ᶜĀlam al-Kutub lilṭabāᶜat wa al-Nashr wa al-Tauziᶜ.

Ibn Rushd, Abū al-Walīd Muhammad bin Ahmad bin Rushd al-Qurṭubī. 1988. Al-Bayān Wa Al-Taḥṣīl. Bīrūt: Dār al-Gharb al-Islāmī.

Ibn Yunūs al-Ṣaqlī, Abū Bakr Muhammad bin ᶜAbd Allāh bin Yūnus al-Tamīmī al-Ṣaqlī. 2013. Al-Jāmiᶜ Limasāil Al-Mudawwanah. Bīrūt: Dār al-Fikr lilṭabāᶜat wa al-Nashr wa al-Tauziᶜ.

Jakim. 2020. Laporan Penyelidikan Isu Kefatwaan. Putrajaya.

Jakim. 2021. Kompilasi Pandangan Hukum Jawatankuasa Muzakarah Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia (MKI). Shah Alam: Reka Cetak Sdn. Bhd.

Al-Jundī, Khalīl bin Ishāq bin Mūsā Ḍiyā’ al-Dīn. 2008. Al-Tawḍīḥ Fī Sharh Mukhtaṣar Ibn Al-Hājib. al-Maghrib: Markaz Najībawīh lil Makhṭūṭāt wa Khidmat al-Turāth.

Al-Juwainī, ᶜAbd al-Mālik bin ᶜAbd Allāh bin Yūsuf bin Muhammad Abū al-Maᶜālī. 2007. Nihāyat Al-Maṭlab Fī Dirāyat Al-Madhhab. Jaddah: Dār al-Manhāj.

Kanchanaree, P, Varatip, S & Nongnuch, R. 1995. Composition of Hybrid Catfish (Clarias Macrocephalus X C. Gariepinus) Raised on Different Feeds. ASEAN Food Journal (Malaysia) 10(3): 51-56.

Al-Kāsānī, Abū Bakr bin Masᶜūd bin Ahmad. 1986. Badā’iᶜ Al-Ṣanā’iᶜ Fī Tartīb Al-Sharā’iᶜ. Bīrūt: Dār al-Kutub al-ᶜIlmiyyah.

Mālik, bin Anas bin Mālik bin ᶜĀmar al-Aṣbahī al-Madanī. 1994. Al-Mudawwanah. Bīrūt: Dār al-Kutub al-ᶜIlmiyyah.

Al-Māwardī, Abū al-Hasan ᶜAlī bin Muhammad bin Muhammad bin Ḥabīb al-Baṣrī al-Baghdādī. 1999. Al-Hāwī Al-Kabīr Fī Fiqh Madhhab Al-Imām Al-Shāfiᶜī. Bīrūt: Dār al-Kutub al-ᶜĪlmiyyah.

Mohammad Aizat, Jamaludin, Mohd Anuar, Ramli & Suhaimi Ab, Rahman. 2014. Al-Jallalah: Konsep Dan Fatwa Semasa Di Malaysia. Jurnal Infad 3(1): 31 – 44.

Munlā Khasrū, Muhammad bin Farāmirz bin ᶜAlĪ al-Shahīr. t.th. Durar Al-Hikām Sharh Ghurar Al-Ahkām. Sūriyā: Dār Ihyā’ al-Kutub al-ᶜArabiyyah.

Al-Nasā’ī, Abū ᶜAbd al-Rahman Ahmad bin Shuᶜ’aib bin ᶜAlī al-Kharāsānī. 1930. Sunan Al-Nasā’ī. al-Qāhirah: al-Maktabat al-Tijāriyyat al-Kubrā.

Al-Nawawī, Abū Zakariyā Muhyī al-Dīn bin Sharaf. t.th. Al-Majmūᶜ Sharh Al-Muhadhzab. Dimashq: Dār al-Fikr.

Norhidayah, Pauzi & Saadan, Man. 2015. Haiwan Jallalah Dari Perspektif Islam: Analisis Fatwa Malaysia Dan Negara Brunei Darussalam. Jurnal Fiqh 12(57-78.

Al-Qalᶜajī, Muhammad Rawwās. 1988. Muᶜjam Lughat Al-Fuqahā’. Bīrūt: Dār al-Nafāis lilṭabāᶜat wa al-Nashr wa al-Tawzīᶜ.

Al-Qalyūbī, Ahmad bin Ahmad bin Salāmah Abū al-ᶜAbbās Shihāb al-Dīn al-Qalyūbī. 1995. Hashiyatā Qalyūbī Wa ᶜumairah. Bīrūt: Dār al-Fikr.

Al-Samarqandī, Muhammad bin Ahmad bin Abī Ahmad Abū Bakr ᶜAlā’ al-Dīn al-Samarqandī. 1994. Tuḥfat Al-Fuqahā’. Bīrūt: Dār al-Kutub al-ᶜIlmiyyah.

Al-Sarakhsī, Muhammad bin Ahmad bin Abī Sahl Shams al-A’immat al-Sarakhsī. 1993. Al-Mabsūṭ. Bīrūt: Dār al-Maᶜrifah.

Al-Shāfiᶜī, Muhammad Ibn Idrīs bin al-ᶜAbbās bin ᶜUthmān bin Shāfiᶜ al-Qurashī bin ᶜAbd al-Muṭallib bin ᶜAbd Manāf. 1990. Al-Umm. Bīrūt: Dār al-Fikr.

Al-Shīrāzī, Abū Ishāq Ibrahīm bin ᶜAli bin Yūsuf al-Shīrāzī. t.th. Al-Muhadhzab Fī Fiqh Al-Imām Al-Shāfiᶜī. Bīrūt: Dār al-Kutub al-ᶜIlmiyyah.

Al-Tirmidhī, Muhammad bin ᶜĪsā bin Saurah bin Mūsā bin al-Ḍaḥāk. 1975. Sunan Al-Tirmidhī. Miṣr: Sharikat Maktabat wa Maṭbaᶜah Mustafā al-Bābī al-Ḥalabī.

Wan Norhana, Md Nordin, Dykes, Gary A, Padilah, B, Hazizi, AA Ahmad & Masazurah, AR. 2012. Determination of Quarantine Period in African Catfish (Clarias Gariepinus) Fed with Pig (Sus Sp.) Offal to Assure Compliance with Halal Standards. Food chemistry 135(3): 1268-1272.