2024 9(2)

DECEMBER 2024

Integrasi Ijtihād Jamā’ī (Kolektif) dalam Institusi-institusi Fatwa

The Integration of Collective Ijtihād in Fatwa Institutions

Muhammad Anas Azmi
Research Centre for ShariaFaculty of Islamic Studies, Universiti Kebangsaan Malaysia
Amir Fazlim Jusoh, amiry@ukm.edu.my
Research Centre for ShariaFaculty of Islamic Studies, Universiti Kebangsaan Malaysia
Received: November 04, 2023 | Revised: November 29, 2024 | Accepted: December 05, 2024 | Published: December 25, 2024

2024, Vol. 9(2), pp. 47-59.  |  PDF

Umat Islam pada hari ini hidup dengan rintangan-rintangan yang pelbagai dalam kehidupan sama ada dari aspek agama, politik, ekonomi, masyarakat, budaya, cara fikir dan sebagainya. Realiti pada hari ini berhajat untuk mengeluarkan masyarakat dari permasalahan agama dengan kadar waktu yang segera dan meminimakan kemudaratan yang berlaku dalam masyarakat dek kerana limpahan persoalan agama yang tidak boleh bergantung hanya kepada seorang mufti yang dilantik. Oleh itu, objektif kajian ini adalah menghuraikan kelayakan para mufti zaman kini serta munasabah ijtihad fardi kini, menyatakan keperluan penubuhan unit-unit buhuth dalam institusi fatwa serta membahaskan parameter-parameter yang diperlukan untuk merealisasikan ijtihad kolektif dalam institusi fatwa. Kajian ini menggunakan pendekatan kualitatif untuk menganalisis keahlian Jawatankuasa Fatwa Negeri-Negeri dalam pelaksanaan ijtihād jamā’ī di Malaysia. Hasil kajian mendapati bahawa di mana kumpulan pakar dalam berbagai disiplin dapat bekerjasama untuk menghasilkan fatwa yang lebih komprehensif dan sahih. Oleh itu, tindakan Malaysia menubuhkan keahlian jawatankuasa fatwa di negeri-negeri adalah tindakan yang tepat bagi membentuk proses kolektif tersebut selaras dengan Perlembagaan Malaysia Jadual Kesembilan serta perlu memenuhi metodologi untuk membentuk ijtihād jamā’ī, iaitu al-taṣwir (gambaran), al-takyif (penyesuaian), bayan al-ḥukm (penjelasan hukum), al-ifta (pengeluaran fatwa) dan al-mushawarah (perbincangan).

KATA KUNCI
Ijtihād jamā’ī, institusi fatwa, mufti, unit buhūth, proses kolektif

 

Muslims today face a diverse range of challenges encompassing religion, politics, economics, society, culture, and intellectual paradigms. The complexity of contemporary issues necessitates the timely resolution of religious matters and the mitigation of potential harm caused by the proliferation of religious inquiries—tasks that cannot be effectively managed by a single appointed mufti. This study aims to explore the qualifications required of contemporary muftis and the viability of individual ijtihad in the modern era. It emphasizes the need for establishing research units within fatwa institutions and examines the parameters necessary to implement collective ijtihad within these institutions. Employing a qualitative methodology, this research analyzes the composition and functions of State Fatwa Committees in Malaysia to assess their role in facilitating collective ijtihad (ijtihād jamā‘ī). The findings reveal that assembling groups of experts from diverse disciplines enables the formulation of more comprehensive and authentic fatwas. Malaysia’s structured approach to forming State Fatwa Committees aligns with the Ninth Schedule of the Malaysian Constitution and adheres to the methodological framework for collective ijtihad. This framework includes critical stages such as al-taṣwir (contextualization), al-takyif (adaptation), bayān al-ḥukm (clarification of rulings), al-ifta (fatwa issuance), and al-mushāwarah (consultation). This approach not only enhances the credibility and relevance of fatwas but also underscores the importance of collaboration in addressing the multifaceted challenges faced by the Muslim community today.

KEYWORDS
Collective ijtihad, fatwa institutions, mufti, research units, collective process   

ʿAbd Allah al-Zubayr, Al-Ijtihād al-Jamāʿī: Ususuhu wa Ḍawābiṭuh (Sudan: Hay’at al-Aʿmāl al-Fikrīyah, 2009). 

ʿAbd al-Majid al-Sharafi, Al-Ijtihād al-Jamāʿī fī al-Tashrī’ al-Islamī (Doha: Ministry of Awqaf and Islamic Affairs, 1st edn., 1418 AH), pp. 77–8. 

ʿAbd al-Nasir Tawfiq ʿAttar, “Al-Ta’rīf bi al-Ijtihād al-Jamāʿī,” Conference on al-Ijtihād al-Jamāʿī fī al-ʿĀlam al-Islāmī. 

Adnin & rakan-rakan. (2019). Pelaksanaan Ijtihad Kolektif Di Malaysia. Asian People Journal 2019, VOL 2(2), 58-69. 

Aḥmad ibn Muḥammad al-Fayyūmī, Al-Miṣbāḥ al-Munīr fī Gharīb al-Sharḥ al-Kabīr (Beirut: Dār al-Kutub al-ʿIlmīyah). 

al-Asnawi. (tt). Nihayat al-sul fi ‘ilmu al-usul. Kaherah :Jam’iyah Nayral-Kutub al-Arabiah. 

Asni, F. A. H. M. (2016). Fatwa Tentang Pindah Milik Harta: Kajian Terhadap Penyeragamannya Di Malaysia. M.A Dissertasion. School of Humanities. USM. 

Asni, M. F. A. H. M., & Sulong, J. (2016). Fatwa Berhubung Wasiat Wajibah Dan Keseragaman Peruntukannya Dalam Fatwa Negeri-Negeri Di Malaysia. Al-Qanatir International Journal of Islamic Studies, 5(1), 1-15. 

Asni, M. F. A. H. M., & Sulong, J. (2017). Fatwa Coordination Between States: Analysis Of The Practices Of Standardization And Its Method In Malaysia (Article in Malay). Journal of Fatwa Management and Research, 9(1). 

al-Banna, Muhammad Abdul Latif Mahmud. (2010). Taṣwīr al-Nāzilah Dirāsah Fiqhiyyah Taṭbīqiyyah. Wizārat al-Ta’līm al-‘Āli, Riyadh. 

Barlās, A., Believing Women in Islam: Unreading Patriarchal Interpretations of the Quran, (Texas: University of Texas Press, 2002). 

Black, A., & Hosen, N. (2009). Fatwas: Their Role in Contemporary Secular Australia. Griffith law review 18: 405-427. 

Esposito, J. L., What everyone needs to know about Islam. 

Hamid, S.A. (n.d.) Al-Ijtihād al-Jamā’ī wa Ahammiyatuh fī Nawāzil al-‘Aṣr. Dibentangkan di Muktamar al-Fatwā wa Ḍawābiṭuha. 16 January 2009, Makkah. 

al-Hanbali, Muhammad bin Ahmad. (1997). Sharaḥ Kawkab al-Munīr. Maktabah al-‘Ubīkān, Riyadh. 

Hasan, A. (2003). An introduction to collective ijtihad (ijtihad jama‘i): concept and applications. American Journal of Islam and Society, 20(2), 26-49. 

Hasan, A. (2003). An introduction to collective ijtihad (ijtihad jama‘i): concept and applications. American Journal of Islam and Society, 20(2), 26-49. 

al-Husain, Abdul Salam Muhammad. (2010). Taṣwīr al-Nāzilah wa Atharuhu fī Bayān Ḥukmiha. n.p. 

Husnul Fatarib (2007). Ijtihad Individual dan Kolektif: Solusi Metodologis Persoalan Hukum Islam Kontemporer. TAPIS, 7(1), 1-14. 

Ibn al-‘Arabiy. (2003) Aḥkām al-Qur’ān. Dār al-Kutub al-‘lmiyyah, Beirut. 

Ibn Qudamah al-Maqdisi, Abdullah bin Ahmad (1388). The Enricher of Ibn Qudama. Cairo Library. 

Idris Migha, A. (1996). Majma’ al-Fiqh al-Islāmiy al-Duwalī Namūzaj lil Ijtihād al-Jamā’i. Dibentangkan di Persidangan al-Ijtihād al-Jamā’i fi al-‘Alam al-Islāmiy. 21-23 Disember 1996, United Arab Emirates. 

al-Ijtihād al-Jamāʿī fī al-ʿĀlam al-Islāmī (al-Ain, UAE: United Arab Emirates University, 1996), organized by Faculty of Sharīʿa and Law. 

Jum’ah, Ali. (2008). al-Iftā’ wa Ḥaqīqatuh wa Ādābuh wa Marāḥiluh. Dibentangkan di Muktamar al-Fatwa wa Ḍawābiṭuha, 16 Januari 2009, Makkah. 

al-Juwaynī, Al-Ijtihād min Kitāb al-Talkhīs, ed. ʿAbd al-Hamid ʿAli Abu Zunayd (Damascus: Dār al-Qalam; Beirut: Dārat al-ʿUlūm wa al-Thaqāfah, 1987). 

Kamarudin Ahmad. (2002). Pembentukan Fatwa di Negeri Kedah. Jurnal Pembangunan Sosial. 4&5, 129-139. 

Kasan, H. & Jamal, J. 2003. Fatwa dalam Perundangan Islam dan Fungsinya Menangani Keperluan Hukum Semasa Menurut Siasah al-Syar’iyah. Jurnal Undang-Undang dan Masyarakat. Vol 7. P 89-111. 

Kasan, H. (2016). Institusi Fatwa Dalam Perundangan Negara: Satu. Penilaian Menurut Siasah Syar’iyyah. Journal of Contemporary Islamic Law, 1(1), 3764. 

al-Komaiti, A.I.M. (2021) al-Istishārat wa Atharuha fī Bayān al-Fatwā wa Iṣdār al-Aḥkām. Majallat al-Buhūth al-Qānūniyah 12: 1-31. 

Kurdum, M.S. (2012). al-Ijtihād al-Jamā’i wa Dawruhu fi Mu’ālajat al-Nawāzil. Majallah al-Haqīqah 21: 368-396. 

Mahmoud, M. M. (2007). The Concept of Ijtihād in Islamic Law and its Implementation in the Modern Era. Journal of Islamic Law and Culture, 8(2). 

Massarwh, A. A. (2024). The Importance of Taking the Expert’s Opinion. International Journal of Religion, 5 (10), 173-184.  

Mazkur, K.M.A. (1996). al-Ijtihād al-Jamā’i fi Dawlat al-Kuwait. Dibentangkan di Persidangan al-Ijtihād al-Jamā’i fi al-‘Alam al-Islāmiy. 21-23 Disember 1996, United Arab Emirates. 

Miftah, F.Y. (2011). Al-Ijtihād al-Jamā’ī wa Ahammiyyatuh fī al-‘Aṣr al-Ḥāḍir. Risālah alTaqrīb 83: 133-172. 

Mohd Alwi, N.H. (2006). Malaysian Fatwa Websites Studies. Dibentangkan di International Conference on Information and Communication Technology on the Muslim Worlds, Malaysia. 

Muhammad Khalid Masud, Brinkley Messick, and David Stephan Powers (eds.), Islamic Legal Interpretation. Muftis and their Fatwas. 

Mustafa Sanu, Al-Ijtihād al-Jamāʿī al-Manshūd fī Ḍaw’ al-Wāqiʿ al-Muʿāṣir: Mafhūmuhu, Anwāʿuhu, Ḥukmuhu, Majālātuhu, Adawātuhu, Wasā’iluhu (Beirut: Dār al-Nafāʿis, 2006), lihat juga: Khalid Hussein al-Khalid, Al-Ijtihād al-Jamā’ī fī al-Fiqh al-Islāmī (Dubai: Jumʿah Al Mājīd Centre for Culture and Heritage, 1st edn., 2009). 

Mustafa, A., & Ab Rahman, A. (2021). Tatacara Ijtihad oleh Majlis Penasihat Syariah Bank Negara Malaysia dalam Menyelesaikan Isu Kewangan Islam. Journal of Muamalat and Islamic Finance Research (JMIFR) 18: 59-72. 

Mutlaq, Muhammad, A. (1996). Al-Ijtihād al-Jamā’i fī Haiah Kibār al-‘Ulamā’ wa Lajnah al-Iftā’ bi al-Mamlakah al-‘Arabiyah al-Sa’ūdiyah. Dibentangkan di Persidangan al-Ijtihād al-Jamā’i fi al-‘Alam al-Islāmiy. 21-23 Disember 1996, United Arab Emirates. 

al-Nawawi, Abu Zakaria (1412). Rawdat Al-Talibin wa Umdat al-Muftin. Islamic Office, Beirut. 

al-Qahtani, Muhammad, M.A. (2000). Manhaj Istikhrāj al-Aḥkām al-Fiqhiyyah Linnawāzil alMu’āṣirah. PhD Thesis, Umm Qura University, Saudi Arabia. 

al-Qal’aji, Muhammad Rawwas. (2013). Mu’jam Lughah al-Fuqahā’. Beirut: Dār al-Nafā’is. 

al-Qaradawi Yusuf. (1996). Al-Ijtihād fī al-Sharī’ah al-Islāmiyyah. , Kuwait: Dār al-Qalam. 

al-Rasini, A.W. (2021). Bu’dul Mufti ‘An al-Nāzilah Zamānan wa Makānan. Majallah al-‘Ulūm al-Islāmiyyah al-Duwaliyah 5: 218-256. 

Sano, Qoutoub Moustapha. 2004. Al-Ijtihad al-Jama‘i al-Manshud fi Dhau’ al-Waqi‘ al-Mu‘asir. Kuala Lumpur: Dar al-Tajdid. 

Shabir, Muhammad Uthman. (2014). Al-Takyīf al-Fiqhī. Dār al-Qalam, Damsyik. 

al-Shalabi, Muhammad Mustafa. (1982). Beirut: Al-Fiqh al-Islamiy. Dar Al-Jami’yyah. 

al-Shawi, Fiqh al-Shūrā wa al-Istisharah (Al-Mansoura: Dār al-Wafāʿ, 2nd edn., 1992). 

al-Shawkānī, Irshād al-Fuḥūl ilā Taḥqīq al-Ḥaqq min ʿIlm al-Uṣūl, ed. Abu Hafs Samy al-Athari (Riyadh: Dār al-Faḍīla, 1st edn., 1421/2000). 

al-Shirazi, Ibrahim bin Ali (1412). The Polite in the jurisprudence of Imam Al-Shafi’i (Muhammad al-Zuhaili investigation). Dar Al-Alam, Damascus. 

Sya’ban, Muhammad Ismail. (1998). Al-Ijtihād al-Jamā’i wa Dawr al-Majāmi’ al-Fiqhiyyah fī Taṭbīqihī. Beirut: Dār al-Bashā’ir. 

Tāriq Ramadan, The Messenger: The Meanings of the Life of Muhammad, (Oxford: University Perss, 2010). 

Yaacob, A. M. (1998). Sejarah Perkembangan Institusi Mufti Di Malaysia. In. Yaacob, A. M., & Majid, R. (1998). Mufti dan fatwa di negara-negara ASEAN. Kuala Lumpur: IKIM. 

al-Zarqa’, Mustafa Ahmad. (1985). Al-Ijtihād wa Dawr al-Fiqh fī Ḥil al-Mushkilāt al-‘Aṣr. Al-Dirāsāt al-Islāmiyyah, Islamabad.